हालसालैका लेखहरु : उड्ने रहर छ,(उमा शर्मा ) तब पो दशैं आउँथ्यो,(गोतामे साँहिलो) नाप्नै सकिएन ,(रजनी श्रेष्ठ) धेरै सिकायो यो कोरोनाले,(उमा शर्मा) गिद्धहरु रमाउँदैछन्,(बासु श्रेष्ठ) आव्हान,(रजनी श्रेष्ठ) ग्रीन कार्ड,(सुदीपभद्र खनाल) लश्कर,(गोविन्द गिरी प्रेरणा) अभिनन्दन !!!!,(ऋषिराम अर्याल) गड्यौला उर्फ सत्यराज ,(कृष्ण बजगाईं )

पातालमा मह

डा. तारानाथ शर्मा, (हाल: मिशिगन विश्वविद्यालय, मिशिगन)





मह जति मीठो र पौष्टिक हुन्छ आधुनिक नेपाली समाजमा महको जोडीलाई पनि उत्ति नै स्नेह र निष्ठाले हेरिन्छ । पञ्चायतकालदेखि नै मदनकृष्ण श्रेष्ठ र हरिवँश आचार्यका नामका प्रथम अक्षरहरु (म र ह) मिलेर बनेको यो जोडी प्रजातन्त्र, प्रगति र प्रबुद्ध चेतनाको प्रतिनिधि र प्रवक्ता रहँदै आएकाले जनताको औधि प्यारो छ ।

व्यँग्य, हास्य र मनोरञ्जनका अनेकौ सबल पक्षहरुलाई जनसमक्ष प्रदर्शन गर्दै यो जोडी विश्वभ्रमणमा धेरै पल्ट निस्किसकेको छ । समस्त नेपाली जनताबाट बहुप्रशँसित महजोडी यसपाला पनि घुम्दैफिर्दै, अभिनय गर्दै र रमाउँदै पातालको न्यू हेभन नगरको नजिकै ब्य्रान्फोर्डस्थित दरबार भोजनालयमा आईपुग्दा ग्रीष्म विदाको मौका पारेर सौभाग्यवश मपनि सपत्निक त्यहिँ पुगेको थिएँ । लस एन्जेलस सन फ्रांसिस्को,  डेनभर र न्यूयोर्क जस्ता महानगरीहरुमा तथा यसै कनेक्टिकट राज्यको पश्चिम हार्टफोर्डमा समेत सफल अभिनयात्मक प्रदर्शन गरेर अनि बोष्टन पुगी अघिल्लो साँझ दर्शकहरुलाई मुग्ध र मख्ख पारी महबन्धुसित आईपुगेका राता मकैका उच्चारणव्दारा मुटु मिचाई मिचाई हँसाउने किरण केसी जनप्रिय अभिनेत्री पूजा चन्द र अति मिलनसार कलाकार प्रेमराजा महतपनि हुनाले हाम्रो डेढ घण्टाको सहभोजन, सहवार्तालाप र सहचित्राँकन अत्यन्त स्मरणीय हुनपुग्यो ।

हामी पतिपत्नी भने जीवनको दुगुरादुगुरमा जुन दिन बोष्टनमा मह जोडीको कार्यक्रम थियो त्यसै दिन दिउँसै दक्षिणतर्फ लाग्यौं र हार्टफोर्टमापनि हामीले प्रदर्शनीको दुईदिनपछि मात्र टेक्न पायौं । अब हुने उत्तर क्यारोलाईना, भर्जिनीया, बाल्टिमोर र न्यूयोर्कका कार्यक्रममापनि हामी पुगौला भन्ने आशा छैन । जे होस् जुनजुन व्यक्तिले मह कार्यक्रमका दर्शक हुने सौभाग्य पाए तिनका बयान अनुसार प्रदर्शनीका प्रमुख अँगका रुपमा पञ्चायत र प्रजातन्त्रका कुराहरु घरिघरि जोडीबाट उल्लेख भए । पञ्चायत पन्छिएको पन्ध्र वर्ष वितिसके ता पनि त्यस प्रणालीका प्रबल पक्षधर, प्रखर प्रवक्ता र प्रचण्ड प्रयोक्ता दिव्य बाह्रवर्षभन्दा बढि प्रवासमा लुकेर कहिले खस्ला र टपक्क टिपेर खाउँला अनि फेरिपनि वायुयान आकृतिको निवास निर्माण गरि आनन्दको पञ्च सागरमा पौडी खेलौँला भन्दै चुकचुकाउँदै थिए । उनि स्त्री भए परचक्री पुरुषले हाम्री सीतामातालाई अपहरण गरेकै आकाशमार्गबाट महासागर नघाई लँकाटापुमा लगेर कतै अशोक वाटिकामा लुकाएको पो थियो कि भन्न मिल्थ्यो र हनुमान जस्ता प्रचण्ड पुच्छरधारी वीरको नेतृत्वमा प्रहरीहरुको टोली खोज्न पठाउन सकिन्थ्यो । तर उनि न त कसैकि पत्नी थिए न त अपहरित नै थिए , बरु सत्ता हातबाट फुत्केको रनाहामा परदेश पसेका थिए  गुप्तवास बस्न पेटमा टन्न पटुका कसेर पुगेका थिए । पन्ध्रवर्षपछि उनि त्यहि उनको प्यारो पद्धतिको पुनरुद्धारकालागी हो वा त्यसको श्राद्ध गर्न हो आफुले कसेर बाँधेको पेटी पेटबाट फुकालेर अकस्मात चौरी गाईको नाममा खुलेको होटेलमा सित्तै जम्न राल काढदै आईपुगे । तर विचरा प्रवक्ता अलिकति तँग्रिन नपाउँदै गलहत्तिन पुगे । साँच्चै नै उनि श्राद्ध गर्नै आएको थिए कि क्या हो ? श्राद्धको उदाहरण ल्याएकामा मह जोडीलाई धन्यवाद छ ।

पश्चिमका चिन्तकहरु कलालाई जीवनको अनुकरण मान्छन् अथवा हामी मान्छे भएर जन्मेपछि स्वभाविक रुपले जे गर्छों हाम्रो कला त त्यसको फगत नक्कलमात्र हो भन्ने उनिहरुको प्रबल विश्वास छ । यो विश्वास र यस सिद्धान्तका जन्मदाता प्राचीन मिश्रवासीहरु हुन् । कला मानवजीवनको नक्कल हो भन्ने मिश्रदेशीय आधारभूत विश्वासलाई यूनानी अर्थात ग्रीसेली विव्दानहरुलेपनि हजारौ वर्षपहिलेदेखि अँगाल्दै आएका हुनाले यूरोपेली र अमेरिकालीहरु यहि धारणामा कलालाई निरिक्षण गर्ने गर्छन् । यसै मूलभूत सिद्धान्तलाई आत्मसात गरेर नै शेक्सपियरले पनि जन्मदेखि मरुन्जेलसम्मको मनुष्यको जीवनलाई नाटक हो भनेर व्याख्या गरेका छन् ।

जब म कला के हो त भन्ने विषयतिर ध्यान दिन्छु म अँग्रेजी साहित्यको विद्यार्थी हुनाले मलाई स्वभावैले शेक्सपियरको मनुष्य जीवनलाई सात अवस्थामा बाँडेर बाँचुन्जेल हामीले अभिनय गरिरहेका छौ भन्ने भनाईको सम्झना हुन्छ । तर के साँच्चै नै हामी अभिनय मात्र गरिरहेका छौ त के ?  हामी जीवनभरि नक्कलमात्रै गरिरहेका छौं त ? के बाँच्नुपनि नक्कलैमात्र गर्नु हो त ? अनि गुढ कुरो,  के कलात्मक अभिनय स्वाँग र नक्कलमात्रै हो त ?

म कलालाई जीवनको अनुपम उपलब्धि मान्छु । यस्तो उपलब्धि कसरी नक्कलमात्र हुन सक्छ ? पृथ्वीभित्र सर्वव्यापक रुपमा रहेको जीवन अनौठो, अद्भुत र अव्दितीय व्यवस्था हो, कला हो । यो आफैंमा एउटा अन्वेषण हो, आविष्कार हो, रचना हो । जीवन सँचालनको यो प्राकृतिक नियम कसको नक्कल हो त ? यो त नित्य नवीन मानिने सृष्टि हो,  सँरचना हो । शेक्सपीयरले भनेझै मानव जीवन अवश्यपनि नाटक हो, तर यो नाटक नक्कल नभएर श्रृष्टिकर्ताको कला हो, सँधै ताजा, नयाँ र उपलब्धिमूलक हुँदै जाने, मौलाउँदै जाने जिउँदो जाग्दो सँरचना हो ।

मेरो विचारमा यहि अव्दितीय प्राकृतिक व्यवस्थालाई आत्मसात गर्ने प्रयास नै कलाको आराधना हो । आराधना साधना हो, तपस्या हो । कलाको उच्चतम स्तरमा पुग्न प्रशस्त प्रतिभा निरन्तरको अध्ययन र दृढ लगनशीलताको आवश्यकता पर्छ । कुनै प्राकृतिक दृश्य वा व्यक्तिको कुनै समय र स्थान विशेषका आधारमा क्यामराले फोटो खिच्नु नक्कल हो । यस्तो नक्कल सिमित स्थिर र निर्जीव हुन्छ,  तर कला असिमित हुन्छ, गतिमय हुन्छ र जीवन्त हुन्छ । कला नितान्त नयाँ सृष्टि हुनाले नक्कल नभएर मनुष्यलाई सँधै प्रेरणा, प्रोत्साहन र प्रेमको सँचार गर्ने सँरचना हो ।

सँगीत, साहित्य, अभिनय र ललितकलाका विभिन्न अँगमा झ्वाट्ट हेर्दा नक्कल को केहि अँश नहुने होईन। तर त्यसको भित्री तहसम्म पुग्दा एउटा चेतनाको, ज्ञानको वा अध्यात्मिकताको चम्किलो नयाँ ज्योति देख्न सकिन्छ । हाम्रा महजोडीजस्ता कलाकारहरुले नेपाली जीवनको सुसँस्कारयुक्त र सचेत उच्च मानवीय भविष्यको कलात्मक प्रस्तुतीव्दारा मातृभूमी र जनताको सेवा गरेका छन्, नयाँ सुन्दर गुढ जीवनको सँरचना गरेर प्रदर्शन गरेका छन् ।


Comments

सम्पर्क माध्यम

khasskhass@gmail.com
Share |